Dalanbaabi socod – Maanso Dareen Huwan Dr. Abdulqani Hussein Mohamed

Hargeysa:-Adeegsiga iyo xiisaynta gabayada, maansooyinka dadku iguma baran, iskaba daa inaan tiriyee, qudhaydu iskuma ogeyn wax habeysan oo aan hore maanso ahaan u idhi.
Si kastaba ha ahaatee, wakhtiyada qaarkood waxa ku soo maraya xaalado iyo dhacdooyin, aanad si sahlan u cabbiri karin, hadaad is tidhaahdo qoraal ku muujina laga yaabo inay sharraxaad badan kaaga baahato, qoraalkuna afmeeridba yeelan waayo.
Gabeygu waa waxyaalaha ugu wanaagsan ee macne balaadhan si kooban loogu cabbiri karo.
Halkan waxaan ku soo gudbinayaa maanso deelay ah, oo jiifto ah, taasoo taabanaysa waayahay bulshada soomaaliyeed ku xeeran iyo sida wax ugu muuqdaan qoraha maansadan (intaanan maansadan idinla wadaagin waxaan u bandhigay Saaxiibkay Abwaan Mohamed Hirsi Guuleed /Abdi Bashiir oo u qiray inay tahay maanso in la baahiyo mudan, wakhti ku haboonna timi):
Maansadu waxay si guud u tilmaamaysaa arimahan:
1) Sida ummadda soomaaliyeed qaybaheeda kala duwan dad iyo dalba loogu tashaday, iyana ay u badhitaarayso qorshayaasha lagu gumaynayo dadnimadeeda,  lagu boobayo hantideeda, laguna bedelayo diinteeda.
2) Siday u dubaysantahay, hadana u dareen la’dahay.
3) Siday da’yartii iyo maskaxdii dalku tahriibka u maciinsatay, saxarahana loogu kufsanayo, loogu dhacayo, uguna dhimanayso badaha, sidii adoomahana loo kala iibsanayo.
4) Dhinaca kalena dhulkeedii halis ugu jiro inuu umado kale u gacan galo, oo dhaxal wareego.
5) Siday ugu rahman tahay danaystayaal aan u danqanayn darxumada bulshada, sidoo ka fekereyn mustaqbalka dalka ee hogga ku sii dhacaya.
6) Siday awoodaha kala duwan ee leh Haya’ado, Dawlado iyo Umado Midoobayba ugu suxul duuban yihiin bahdalaadayda iyo boobka khayraadkayga, siday ku dawarsigayga ugu nool yihiin haddana iigu manno sheeganayaan inay daryeelkayga iyo dib u dhiskayga u taagan yihiin!

Waxay maansadu bixinaysaa muuqaalo maskaxeed oo dareen huwan, waxay abuuraysaa su’aalo, waxa ka dhalan kara xisaabtan, hadii si togan loo akhriyo.

Maansadu waxay curatey 09/10/2014, waana tan maansadii ee ka bogasho wacan:

1. Dabuubteeda maansada
2. Dareenkeed anoon qabin
3. Dug uun maygu soo tidhi
4. Miyaa laygu soo degay
5. Ma dareen dednaaba
6. Daaha maanta laga rogay
7. Maxaa tolow I daaroo
8. Igu kiciyey doogtani
9. Doodu aniga maahee
10. Deelaydu waxay tidhi:

11. Bulshayahay dayeysani
12. Arimahan dahsooniyo
13. Boholahan dallaaliman
14. Dabaradan is daba yaal
15. Ma u daymo leedahay?.

16. Duullaan maldahaniyo
17. Qorshe lay diyaarshaan
18. Dadaal badan ku bixiyaa
19. Siduu dano la gaadhiyo
20. Dabin fula u noqon laa.

21. Waa weerar dedenoo
22. Doc fog laygu rarayoo
23. Demanaanta aniguna
24. Maba lihi dareenkaas

25. Dadkan sii hab-qamayee
26. La sii daabulaayee
27. Doob iyo islaanba leh

28. Waddo halaqdan degelka ah.
29. Dawgan aan dhammaanayn
30. Miyaan lagaba daalayn?.
31. Diiratadan wax madhisee
32. Magafuhu u daranyahay
33. Miyaan lagaba doogayn?
34. Dahab lagu muguujiyo.
35. Dirham looba waayeyn?.

36. Dadkan wada sunsumayee.
37. Sidii wanan la daabaxay
38. Dal shiyeeye loo diray
39. Dillaal iyo mallaal helay.
40. Daabaqaadda lagu dhigay
41. Ma duunyeysigiibaa
42. Dawladdaa dad-qaladka ah
43. Dulmi biishatada weyn
44. Dadka loogu rari jiray
45. Qarnigii dumee tegay?

46. Doc wareenkan ugubka ah
47. Da’yartii la wada tegay.
48. Dalkii meel xun buu dhigay.

49. Hadaan daawo loo helin.
50. Daacuunkan halista ah
51. Talo laysku wada darin
52. La daboolin boogtaas.
53. Umad dool ah baa iman
54. Deegaansan sabadaa
55. Awood aad ku didisiyo
56. Duco kaa xijaabtiyo
57. Sharci kaa dulqaadiyo
58. Duni kuu garowdiyo
59. Heli maysid dabar xidha.

60. Dili maayo  maankoo
61. Dayrin maayo aniguye
62. Dalkan waan u baqayaa

63. Dalanbaabi socodkiyo
64. Dal shiyeeye tegistii
65. Maxaa diin la’aaniyo
66. Dadnimoo ku dhimatiyo
67. Caruurtoo dayacantiyo
68. Qooysaskoo ku duma iyo
69. Dhaqankoo la dilo iyo
70. Da’yar wada sillooniyo
71. Duumo aan la’ garaniyo
72. Diif iyo darxumo taal.

73. Bulshoy doodu waxay tahay
74. Dalkan yaa u maqanoo
75. Maatadan dayacanee
76. Derbi jiifka noqotee
77. Daasadaha ku huradaa
78. Daryeel ay ka dhawrtaa?

79. Dulmigiyo qabiilkiyo
80. Danaystahan qayyilayaa
81. Waa waxa I dilayee
82. cadow igu dallaalimay?.

83. Taa waxa ka sii daran
84. Kuwo dool ku soo degay
85. Dal shisheeye soo diray
86. Saan-cadoole iyo dugul
87. Inkastay daryeelkay
88. Dibnahaa ka sheegtaan
89. Dib markaad u eegtana
90. Dalan doolka igu dhacay
91. Iyagaa diyaarshoo
92. Bohol-dooxan ii qoday.
93. Waxtar daa warkiisee
94. Dushayday ku nool yiin.
95. Darxumada i haysay
96. Duunyo badan ku qaataan.
97. Deegaanka oo idil
98. Hadii aad dulmeertana
99. Inkastay dayuurado
100. Dolar adag ku racaan
101. Direys wacan ku joogaan.
102. Raad dib loogu raaciyo
103. Daryeel muuqda kama tegin.

104. Yadoo lay dullaystoo,
105. Dusha layga wada maray
106. Daw miyaanan heli karin?
107. Danahayga garan karin?.
108. Dulin aniga igu nool
109. Dalow madow ka ridi karin?
110. Ilaa aan is doorshoo
111. Danahayga raadsado
112. Wallee dabinka kama baxo

113. Rabow adigu noo door.
114. Dariiqii badbaadada.
115. Dakharadan i daashaday.
116. Ku bogsii dareen wacan.
117. Umad samaha doontoo
118. Dulmi diida naga yeel
119. Daalimiinta naga qabo
120. Diintana na garansii.

Dr. Abdulqani Hussein Mohamed
Beder Institute for Research & Development (BIRD)
Center for Future Studies and Consultancy.